‘Mensen worden niet vervangen door AI, ze worden vervangen door mensen die met AI kunnen werken’

“Als je iemand vraagt ‘definieer artificiële intelligentie (AI) eens voor me”, denk ik dat er niet veel mensen zijn die daar uitkomen’, zegt Edwin Kuipers (52) uit Groningen. Kuipers is AI-specialist, studeerde in 1996 af aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) op ‘Computertaalkunde en kunstmatige intelligentie.’ Hij schreef het boek ‘AI in 99 Coffee Machine Remarks.’ 

“Mocht het dan bij de koffieautomaat een keer over AI gaan, kun je in ieder geval meepraten”, verduidelijkt hij de titel van zijn 405 pagina’s tellende boek. “Allereerst moet je je eens afvragen: wat betekent intelligentie eigenlijk? Dan moet je al heel wat termen bij langs: geheugen, nadenken, zintuiglijke indrukken; verzin het maar. In dit boek zijn alle definities uitgewerkt, inclusief de digitale variant ervan.”

IQ is veel meer dan een gemeten IQ, meent Kuipers. “Het is zeker niet hetzelfde als ‘veel weten’ of als sociale intelligentie. Als je heel goed bent in wiskunde betekent dat niet automatisch dat je ook goed bent in sociale contacten. Wat ik probeer met het boek is een soort kennishaakjes te maken in je hoofd, zodat je, wanneer je iets leest, begrijpt waar het over gaat. Het is geen AI voor dummies. Zie het als een bredere bloemlezing.” 

Waar staan we ergens met AI op dit moment?

“AI is overal. Hoe denk je dat het komt dat je op TikTok filmpjes te zien krijgt die bij jou passen en niet bij iemand anders? Of dat je precies die advertenties onder ogen krijgt van producten waarnaar je hebt gezocht? AI zit in de hele maatschappij. AI bestaat al 80 jaar, veel langer dan mensen denken. Maar sinds de introductie van large language models als Chat GPT door Open AI twee jaar geleden, is er een soort revolutie ontstaan. Om nog een voorbeeld te geven: AI is soms al beter in staat om via een röntgenfoto borstkanker op te sporen dan een radioloog.”

Dat klinkt fantastisch

“Systemen zijn vaak al zo goed getraind, dat ze beter als mensen dingen herkennen. Dat kun je zo zien: een arts ziet in zijn loopbaan duizenden foto’s alleen van vrouwen in Noord-Nederland. AI kan miljoenen foto’s bekijken en ze sneller verwerken. Ziet het iets wat soms heel subtiel te licht is voor een bepaalde plek, zou dat een mogelijk een voorstadium van borstkanker kunnen betekenen. Je kan AI dus al inzetten om borstkanker in een vroeg stadium op te sporen.” 

Wordt dat al toegepast?

“Veel medische centra werken met AI”, zegt Kuipers die ook onmiddellijk een kanttekening plaatst. “De uitdaging is de beschikbaarheid van data. En voldoende kwaliteit van die data. Een van de oplossingen is data uit het buitenland, bijvoorbeeld geanonimiseerd vanuit de Verenigde Staten. Maar het kan het zijn dat die data niet toepasbaar is voor Nederland. Lokaal data delen is een betere oplossing. Toch kan dat niet zomaar. Dergelijke informatie is privacygevoelig. ´Health-AI´, het Systeemdoorbraakproject van het Ained-programma moet het delen van data tussen zorginstellingen straks beter mogelijk maken.” 

Volgens Kuipers wordt AI gezien als een van de oplossingen voor de verstopping van het zorgapparaat. “Daarbij kun je denken aan het administratieve deel van de zorg; verslagen schrijven en AI als hulp in de planning, zodat iemand na diagnose zo kort mogelijk in het ziekenhuis verblijft.”

Gaat AI banen kosten?

“Op dit moment is een gedeelde visie over AI in relatie tot werkloosheid of je baan kwijtraken dat er net zoveel banen verdwijnen als dat erbij komen. Je gaat meer een verplaatsing zien.”

Hoe bedoelt u dat?

“AI is heel geschikt voor taken je die vaak moet herhalen. Waar je zag dat automatisering en mechanisatie in eerste instantie impact had op de lagere beroepsgroepen, zie je nu dat AI al snel na de introductie wordt ingezet in het middensegment.” Kuipers noemt onder andere HR. “AI kan prima vacatureteksten maken, sollicitatiebrieven beoordelen en een reactie schrijven. Daarnaast zie je dat AI veel gebruikt wordt bij creatieve beroepen als marketing en journalistiek. Mensen worden niet vervangen door AI, ze worden vervangen door mensen die met AI kunnen werken. Als je niets doet, ga je achterlopen. Ik sprak laatst iemand van een creatief bureau. Hij zei: ik laat de content niet schrijven door AI, ik laat me wel inspireren. Systemen worden snel veel beter door nog betere data en slimmere architectuur. Het niveau van nu is gelijk aan een afgestudeerde wo’er. Men vraagt zich nu af hoelang het duurt dat AI een algemene intelligentie heeft zoals mensen dat hebben.”

Ook mkb’ers kunnen er hun voordeel mee doen, meent Kuipers. “Die folder, die normaal gesproken zo een paar duizend euro kost, kun je probleemloos door AI laten maken. Je kunt een slogan laten verzinnen of een huisstijl laten ontwerpen op basis van de prompts (opdrachten) die je meegeeft. Of we dan niet allemaal soortgelijke uitingen krijgen? Nee. Al stellen tien mensen tien dezelfde vragen, de antwoorden zullen tien keer anders zijn. Je stopt een vraag in een systeem met miljoenen knopjes waaraan je kunt draaien. De kans dat daar twee keer hetzelfde uitkomt is nihil.” 

Ik zag laatst op Instagram een schitterende foto van Capri, een dorp in Italië. Hartstikke nep, zo bleek uit de vele reacties van mensen die er wonen. Wat heeft de wereld hieraan? 

Als mensen doorhebben dat iets gegenereerd is en fake blijkt, moet je ze helpen dan kritischer te worden dan dat ze al zijn. Bij een plaatje van een simpele bloem kun je denken: who cares? Als mensen te veel fake zien, verliezen ze de interesse. Ze willen zich niet laten beduvelen. Authenticiteit wordt op een nieuwe manier belangrijk. Maar als een BN’er zich misdragen heeft op een feestje waar hij niet is geweest, wordt het een ander verhaal. Deepfake is een ding. Als je kwaad wil, kun je kwaad krijgen”, zegt Kuipers die het voorbeeld aanhaalt van een Franse vrouw die onlangs via Instagram benaderd werd door iemand die zich voordeed als de moeder van Brad Pitt. 

Volgens zijn moeder had haar zoon ‘iemand als haar nodig.’ De Franse vrouw ontving allemaal AI-gegeneerde foto’s en video’s van de acteur die geld nodig had voor behandeling tegen nierkanker. Zijn rekeningen zouden bevroren zijn door de scheidingsprocedure met zijn ex-vrouw. De vrouw trapte erin en betaalde ruim 8 ton aan criminelen. “Het is belangrijk dat zo’n verhaal verteld en gedeeld wordt. We moeten met z’n allen kritisch blijven.”

Het verantwoord inzetten van AI is waar we aandacht voor moeten blijven hebben, benadrukt Kuipers. “De toeslagenaffaire is voornamelijk een AI-aangelegenheid geweest. Je hebt ‘human in the loop’ nodig, mensenogen die controleren of het allemaal klopt wat er gebeurt. Dat kan en moet. En dan is AI ook niet bedreigend.”

Het kabinet praat over een eigen AI-centrum in ons land dat ervoor moet zorgen dat we op het gebied van zorg, defensie en het bedrijfsleven het verschil kunnen maken in de toekomst. Goed plan?

 “Zeker! Het is belangrijk dat we hierin als Nederland en Europa niet afhankelijk zijn van de grote commerciële partijen uit de Verenigde Staten of van China. Groningen is in de race voor de landing van die AI factory.”