10 vragen aan…

Sander Schaepman

Met ruim veertig jaar ervaring in opsporing, veiligheid en leiderschap heeft Sander Schaepman (63) meer gezien dan de meeste mensen zich kunnen voorstellen. Hij werkte zich in 25 jaar bij de politie op tot recherchechef en gaf leiding aan complexe en spraakmakende zaken, zoals de moord op Jesse Dingemans en familiedrama’s die diepe sporen nalieten. Hij gaf les op de politieacademie, leidde internationale opsporingsteams in conflictgebieden als Colombia en Libanon en stond jarenlang aan de frontlinie van veiligheid en crisismanagement.

Naast zijn carrière in de opsporing werd Schaepman een bekend gezicht op televisie. Met programma’s als Hunted en 112Vandaag liet hij Nederland zien hoe speurwerk in de praktijk werkt. Nu bundelt hij zijn kennis en ervaringen in het boek ‘Leiderschap met ballen’, dat hij samen met journalist Marcel Langedijk heeft geschreven.

Waar gaat het boek ‘Leiderschap met ballen’ precies over?

"Het is eigenlijk een combinatie van twee belangrijke elementen. Eén is een belangrijk deel van mijn levensloop. Omdat ik het belangrijk vind - en dat leg ik ook vaak uit bij mijn lezingen - dat mensen iets over mij weten. Dat ze een beeld krijgen van waar ik vandaan kom, wat mijn overwegingen zijn en waarom ik bepaalde dingen vind. Ik ben best uitgesproken in veel dingen. Het tweede deel zijn levenslessen en leiderschapservaringen. Leiderschap is echt een ervaringsvak. Je kunt heel veel goede dingen leren uit een boekje, maar je moet het voelen. Je moet merken door het te doen welke stijl jou past. Dat probeer ik met dit boek over te brengen."

Wat is goed leiderschap volgens jou en wat is de grootste misvatting over leiderschap die je met dit boek wilt doorbreken?

"Leiderschap is het vermogen dat mensen hebben om anderen te inspireren en over dingen na te laten denken. Een van de grootste misvattingen over leiderschap is dat hiërarchie leiderschap regelt. Dat is niet zo. Hiërarchie regelt verantwoordelijkheden, maar niet automatisch leiderschap. Je ziet dat vaak misgaan in organisaties. Mensen denken dat iemand automatisch een leider is omdat hij een bepaalde rang heeft, maar dat is niet zo. Leiderschap gaat om wat andere mensen in jou zien. Als je constant moet zeggen dat je een leider bent, dan ben je het waarschijnlijk niet. Leiders inspireren mensen door ze te raken met iets dat ze eigenlijk al in zich hebben."

Was er een hoofdstuk dat bijzonder lastig was om te schrijven?

"Niet zozeer een hoofdstuk, maar sommige persoonlijke thema’s waren wel lastig. Ik heb bijvoorbeeld in het boek openlijk geschreven over het drankgebruik in mijn familie en de gevolgen daarvan. Op mijn elfde heb ik intuïtief besloten om nooit te roken en drinken. Ik ben nu 63 en ik heb nog nooit een sigaret of een biertje aangeraakt. Dat soort persoonlijke verhalen geven mensen een kijkje in iets wat heel privé is. Maar ik vond het belangrijk om die kant ook te laten zien. Je moet laten zien waar je vandaan komt om anderen te kunnen inspireren."

Je hebt zelf in extreme en stressvolle situaties gewerkt. Wat is de belangrijkste les die mensen uit jouw boek kunnen halen voor het omgaan met stress en druk?

"Om in stressvolle situaties het vermogen te hebben rust in je hoofd te creëren, ondanks de hectiek om je heen. Dat klinkt zwaarder dan het is, maar iedereen kan dat leren. Door rust in je hoofd te creëren, stel je jezelf beter in staat om de situatie te overzien, te analyseren en om zo de juiste beslissingen te nemen. Dat ligt heel dicht bij wat we ‘gut feeling’ noemen. Dat ontwikkel je door én met ervaring."

Je hebt een indrukwekkende carrière in de politie en opsporing achter de rug. Welk moment uit je loopbaan was bepalend voor jouw leiderschapsfilosofie?

"Dat zijn niet per se momenten, maar vooral mensen die ik heb ontmoet. Zoals Stephen R. Covey, schrijver en inspirerend spreker. Soms heb je één zin in een gesprek die blijft hangen en je hele perspectief verandert. In het begin van mijn carrière leunde ik, zoals veel jonge officieren, sterk op hiërarchie. Maar naarmate ik ouder werd, merkte ik dat echt leiderschap niet gaat om rang of macht, maar om invloed. Hoe zorg je ervoor dat mensen intrinsiek gemotiveerd raken? Dat is waar leiderschap echt om draait."

Stel dat je boek verfilmd wordt: wie moet dan absoluut de hoofdrol spelen?

"Denzel Washington. En als we een Nederlandse acteur nemen: Jacob Derwig."

Wat is het beste advies dat je ooit hebt gekregen en van wie kwam het?

"Blijf altijd bij jezelf. Leiderschap is geen kunstje of truc. Het moet echt van jezelf zijn, dat raakt mensen waar je leiding aan geeft. Ze voelen dat, ze voelen dat het echt is. Dat maakt je een effectief leider."

Je stopt met Hunted, een programma waarmee je bijna vergroeid leek. Waarom deze beslissing?

"Hunted heeft nu negen seizoenen gedraaid en mijn rol was een beetje uitgespeeld. Ik was teamchef, maar je zag in de loop der jaren dat die rol steeds meer naar de achtergrond verdween. Dat is niet erg, maar dan moet je ook realistisch zijn. In goed overleg hebben we besloten dat het tijd was om te stoppen. Het was een geweldig avontuur, maar alles heeft zijn tijd."

Stel, je moet 48 uur onvindbaar blijven in Nederland. Waar ga je heen en hoe pak je het aan?

"Ik zou niet in mijn eigen netwerk gaan bewegen en geen hulp vragen aan mensen die ik ken. En afspreken met het thuisfront dat ik in ieder geval 48 uur geen contact opneem."

Wat kunnen we in de toekomst nog meer van je verwachten?

"Ik ga me richten op nieuwe projecten, zoals een soort retraiteprogramma. Daarnaast wil me blijven bezighouden met de overdracht van leiderschapsinzichten, zoals met de lezingen die ik geef. En er komt misschien zelfs wel een tweede boek, want er zijn nog genoeg verhalen te vertellen."